มโนราห์บูชายัญ

การแสดงชุดมโนราห์บูชายัญ อยู่ในตอนหนึ่งของละครเรื่องพระสุธน-มโนราห์ เป็นการรำเดี่ยวของนางมโนราห์ ธิดาองค์เล็กของท้าวทุมราชผู้เป็นพญากินนร เมื่อครั้งนางมโนราห์ถูกพรานบุณฑริกจับตัวไปถวายแด่พระสุธน พระสุธนและนางมโนราห์จึงได้อภิเษกสมรสกัน ต่อมาพระสุธนต้องออกไปทำ ศึกสงคราม ปุโรหิตซึ่งมีความเคียดแค้นต่อพระสุธนอยู่แล้ว ได้ใส่ความนางมโนราห์ต่อท้าวอทิตยวงศ์ เจ้าเมืองปัญจนคร ผู้เป็นพระบิดาของพระสุธน ว่านางมโนราห์เป็นกาลกิณีแก่บ้านเมือง ต้องนำมาบูชายัญ นางมโนราห์จึงแสร้งกราบทูลขอพระราชทานอภัยแก่ท้าวอทิตยวงศ์ และขอพระราชทานปีกหางของตนคืนเพื่อจะร่ายรำถวายต่อหน้าประพักตร์เป็นครั้งสุดท้าย ในขณะร่ายรำอยู่นั้น เมื่อได้จังหวะนางก็ได้บินหนีกลับไปยังเมืองของตน จึงทำให้เกิดการแสดงชุดมโนราห์บูชายัญขึ้น

การแสดงชุดนี้นั้น ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี เป็นผู้ประดิษฐ์ท่ารำขึ้นมา โดยนำท่ารำชุด ดรสาแบหลา จากเรื่องอิเหนา มาปรับใช้ ซึ่งการแสดงชุดนี้ได้จัดแสดงครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2498 โดยกรมศิลปากร ใช้เพลงแขกบูชายัญ โดยอาจารย์มนตรี ตราโมท ได้นำเพลงเร็วของคุณครูหลวงประดิษฐ์ไพเราะ มาบรรเลงร่วมกับโทนและกลองชาตรี ไม่มีเนื้อร้อง ผู้แสดงจะร่ายรำตามจังหวะเครื่องดนตรี